Dù hiện là loại thực phẩm nuôi sống 35% dân số thế giới nhưng nếu muốn trở thành món bổ dưỡng chứ không phải món chỉ toàn tinh bột, bánh mì cần hội đủ hai yếu tố. Một là, bánh mì nên thuộc dạng nuôi men, lên men chua tự nhiên trong thời gian dài theo cách làm bánh mì truyền thống là tốt nhất. Hai là, bánh mì sẽ đủ chất hơn nếu bột làm bánh được xay từ hạt lúa mì hoặc lúa mạch nguyên cám, trồng theo phương pháp đàng hoàng tử tế.
Trữ ngũ cốc kiểu “tự nhiên” – tức không dùng chất bảo quản hay hút chân không trong bịch nilông – luôn là vấn đề gây nhức nhối tới tận ngày nay. Gạo để lâu dễ mọt, gạo nương trồng trên núi có khi còn bị bớt dẻo nếu trữ quá lâu trong bếp. Lúa mì, hoặc các loại ngũ cốc làm bánh mì khác như lúa mạch, cũng không thoát khỏi số phận ấy, thậm chí lúa mì nguyên cám còn dễ bị mọt hoặc mốc tấn công nhanh hơn.
Do hạt lúa mì khi chà trắng hếu chẳng còn bao nhiêu dưỡng chất nữa, thành thử mọt mốc không vội vàng “cạnh tranh” giành ăn với người làm chi cho cực. Ngoài ra, do phôi hạt lúa mì luôn chứa một lượng dầu như bao loại hạt khác – ví dụ hạt gạo có thể ép ra dầu gạo – nên nếu nghiền nguyên hạt lúa mì nguyên cám thành bột, dầu trong phôi sẽ được giải phóng, hòa lẫn với bột mì nguyên cám.
Tuy mắt khó nhìn ra, nhưng dầu của lúa mì và lúa mạch sẽ cung cấp rất nhiều dưỡng chất có lợi cho cơ thể. Ngặt một nỗi, dầu này một khi đã thoát khỏi phôi là vô cùng dễ ôi. Trái với bột mì trắng đã bị chà hết cám và tách phôi, bột mì nguyên cám khi nghiền nguyên hạt sẽ có lẫn phôi và dầu phôi bên trong, do đó bột mì lứt dễ ôi dầu và hư sớm hơn bột mì trắng.
Bởi vậy, khi có công nghệ tách cám và phôi hạt lúa mạch, lúa mì cộng với máy xay ra bột mì trắng hếu – thứ vốn khó hỏng hơn, đi kèm theo đó là công nghệ bao bì và phương tiện vận chuyển, dân Tây phương đổ xô đi ăn, bán, mua bánh mì trắng ào ào. Dù rằng hiện nay ai cũng hiểu bánh mì nguyên cám bổ dưỡng hơn, việc bỏ bánh mì trắng hoàn toàn để quay lại với bánh mì nguyên cám là điều các dân tộc ăn bánh mì còn lưỡng lự vì lí do kinh tế và lợi nhuận.
Tất nhiên dù không thuộc số đông, phương Tây vẫn còn các nghệ nhân bánh mì siêu đẳng, vừa đủ tự tin vào truyền thống vừa đủ tự tin vào cái đầu của mình để vận dụng khoa học nhằm gìn giữ những gì tốt nhất từ ẩm thực cha ông.
Họ trữ hạt lúa mì trong căn phòng hoặc nhà kho có hệ thống chống ẩm, nhiệt độ ổn định. Sau đó, mỗi ngày họ mới đem một ít hạt đi xay, vừa đủ nuôi men tự nhiên và làm mẻ bánh mì trong ngày, như vậy dầu trong phôi của hạt lúa mì không có cơ hội ôi hư.
Một trong những gương sáng nổi tiếng về kỹ năng dùng bột là anh Chad Robertson. Anh đầu tư hẳn một máy xay bột ở tiệm, nên bánh mì nguyên cám của Robertson cực kỳ bổ và thơm ngon do dầu trong phôi hạt mới xay ra còn có vị ngọt dễ chịu. Thiên hạ bu đen bu đỏ trong tiệm anh Robertson để mua bánh mì và nhờ xử lý khéo léo, xay bột tươi và trữ bột đúng cách mà chưa ai bị hóa thành phù thủy sau khi ăn bánh mì của anh.
Ở Việt Nam hiện nay cũng có những nghệ nhân tự xay bột và hướng tới sức khỏe của khách như anh Chad rất ăn nên làm ra, do thời hiện đại bận rộn không phải nhà nào cũng ngồi đấy tự làm bánh và đầu tư máy xay hạt, đi mua vẫn tốt hơn cả và thật tuyệt khi chủ tiệm bánh là người am hiểu về bột nguyên cám bổ dưỡng cũng như cách xử lý bột thành chiếc bánh ngon lẫn an toàn cho thực khách.